بازگشت
ماییم و این سالها رنج بی پایان
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 (گزارشی از یک نشست با کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان)

 

در نوزدهم مارچ 2013 این قلم به نمایندگی از پناهندگان افغانستانی شهرقهرمان ماراش همراه با نمایندگانی از پناهندگان شهرهای آدانا وغازی انتب، با آقای عاکف یکی از مقامات بلندپایه کمیسایای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان ملاقات کردیم. این ملاقات به درخواست خود این کمیساریا برای شنیدن مشکلات پناهندگان افغان در ترکیه، ترتیب داده شده بود و قرار است به نوبت با همه نمایندگان شهرهای پناهنده نشین چنین ملاقاتهایی را انجام بدهند.

 اولین جلسه را مابودیم که با اقای عاکف داشتیم. ما با این امید پا به این جلسه گذاشته بودیم که نویدها و خبرهای خوشی را از سوی مقامات کمیساریا در مورد پناهندگان افغان مقیم ترکیه خواهیم شنید. این قلم و نیز دیگر دوستان نماینده همه با انبوهی از نامه ها و پیشنهادات آمده بودند تا شاید دری که به روی شان باز شده گرهی از مشکلات پناهندگان را بکشاید.

پیش از این که به ادامه گزارش بپردازم، بدنیست بدانید که دفاتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ترکیه یکی از فعال ترین دفاتر این کمیساریا می باشد که سالانه بیش از 6 هزار پناهنده را به کشورهای پناهنده پذیر می فرستد و حتی بعضی از سالها از دهها هزار پناهنده تازه وارد ثبت نام می کند. با توجه به حجم گسترده و فعالیت این کمیساریا است که سالانه هزاران و برخی از سالها دهها هزار پناهنده از کشورهای مختلف به سوی ترکیه سرازیر می شوند و به این دفتر ثبت نام می شوند. دولت ترکیه نیز هرچند کنوانسیون 1951 ژنف را امضا نکرده و در قبال پناهندگان ملزم به پیروی از مواد این کنوانسیون در قبال پناهندگان در کشور خود نیست، اما از آنجایی که تلاش دارد خود را به اتحادیه اروپا نزدیک نماید و در آینده به عضویت این اتحادیه درآید، یکسری تسهیلاتی را برای  ماندن پناهندگان در ایت کشورقایل شده است؛اما طبیعی است وضعیتی که پناهندگان در ترکیه دارند بخصوص پناهندگان افغان به هیچ وجه رضایت بخش نیست و آنان با صدها مشکل برای ادامه زندگی طولانی در این کشور دست و پنجه نرم می کنند.

بررسی مشکلات پناهندگان به دوسته دسته تقسیم شده بود، یکی مشکلات پناهندگانی که پنج شش سال در ترکیه مانده بودند و هنوز هم تعیین کشوری( ارسال و یا اعزام به کشورهای پناهنده پذیر) نشده بودند و دیگر پناهندگانی که در 2012 آمده بودند. توضیح بیشتر این که پناهندگان افغان در واقع از سال های 2007 و 2008 به سوی ترکیه سرازیر شدند که سال 2008 و سال 2012 اوج ورودگسترده پناهندگان افغان به ترکیه به شمار می رود.  اما با توجه به شانس بسیار اندک تعیین کشوری ( اعزام آنان به کشورهای پناهده پذیر) برای پناهندگان افغان، آنها هنوزهم سال هاست که بدون تکلیف و بی سرنوشت انتظار می کشند و مشکلات هزاران پناهنده تازه وارد افغان در سال 2012 نیز به آن افزوده شده است.

الف- پناه جویان جدید

به دلیل تراکم پناهندگان تازه وارد در آنکارا دفتر جداگانه ای برای آنها باز کرده اند اما بازهم تراکم پناهندگان جلو درب اصلی کمیساریا همچنان زیاد است. این مقام کمیساریا در اغاز ملاقات اعلام کرد که بیش از چهل هزار پناهنده دراین کمیساریا نام نویسی شده اند که بیشترشان پناهندگان افغان هستند. با توجه به آمار رسمی کمیساریا پناهندگان افغان حدود هشت هزار نفر هستند در حالی خبر گزاری های معتبر تنها در سال گذشته از ورود بیش از هشت هزارپناه جوی تازه وارد افغان به ترکیه  خبرداده بودند، براساس تخمینی که ما می زدیم آمار پناهندگان ( کسانی که در کمیساریا پرونده دارند) و پناه جویان( کسانی که منتظرند تا برای شان پرونده باز شود توسط پیش مصاحبه) حدود 16هزار نفر شوند، اما با توجه به آماری که این مقام کمیساریا داد، امارآورگان افغان در ترکیه بیش از 16 هزار نفر هستند و هنوز بیش از هشت هزار نفر دیگر شان شامل آمار رسمی کمیساریا نشده اند و در حقیقت کمیساریا در قبال انان هیچ مسئولیتی ندارند و از هیچ گونه حقوق انسانی و پناهندگی در ترکیه برخوردار نیستند. این در حالی است که بسیاری از آنان حدود یک سال است که  وارد ترکیه شده اند و در پولیس ثبت نام شده اند ولی تا هنوز بسیاری از پناهندگان افغان که سال گذشته آمده اند، حتی پیش مصاحبه یا ثبت نام هم نشده اند.

از آنجایی که وظیفه اولیه و اساسی این کمیساریا تثبت نام پناهندگان و سامان دادن آنان هست، این کمیساریا تاکنون در قبال وظیفه خود کوتاهی کرده و دلیل این کوتاهی را نیز کمبود پرسنل این دفتر ذکر می کنند. در میان پناهندگان افغان کسانی هستند که یک سال می شود امده اند، اما پیش مصابه آنان یک سال تا دوسال بعد را نیز زده اند. یعنی این که پناهنده ای که در سال 2012 امده است در سال 2014 یا 2015 تازه ثبت کمیساریا می شوند و در طول این سالها این پناهندگان از هیچ گونه حقوق پناهندگی و حمایتی برخور دار نیستند و کمیسیاریا به راحتی همین حق اولیه پناهندگان را که ثبت نام در این کمیساریا باشد را نیزنادیده گرفته است.

به هرحال در این جلسه اعلام گردید که در نیمه دوم سال جاری میلادی هیئتی از سوی این کمیساریا به 51 شهر پناهنده نشین افغان در ترکیه خواهند رفت و از آنان پیش مصاحبه خواهند گرفت. البته هنوز این طرح به صورت وعده اعلام شده است و واقعا روشن نیست که کمیساریا تا چقدر می تواند به وعده خود عمل کند، چون این کمیساریا بارها از این گونه وعده ها را به نمایندگان پناهندگان داده ولی عمل نکرده اند. امابازهم ما این تصمیم را بسیار نیک می دانیم و امید است که در نیمه دوم سال جاری این طرح اجرا گردد.

 البته نگرانی از اجرا نشدن این طرح به این دلیل است که اگر سال 2013 نیز ترکیه با هجوم مجدد پناه جویان افغان مواجه گردید، به احتمال قوی این طرح نیز اجرا نخواهد شد. براین اساس اجرای این طرح نیز بستگی به  وضعیت و تحولات آینده دارد.

ب- تعیین کشوری

تعیین کشوری مهمترین راهکار برای پایان یافتن دردها و رنج های پناهندگان است، آنان سالها سخترین رنجها و مشقت ها را برای رسیدن چنین روزی سپری می کنند، امادست یابی به چنین روز و لحظه ای برای پناهندگان افغان در ترکیه به رویای دست نیافتنی تبدیل گردیده است. هزاران پناهنده افغان ازسالهای 2007 به بعد سالهاست که از سوی این کمیساریا قبولی دارند ولی هرگز تعیین کشوری نشده اند، بیش از5 و 6 سال منتظر تعیین کشوری مانده اند،اما سرانجام پاسخ نهایی که کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان برای ما در این جلسه داد این بود:" کمیساریا وظیفه ندارد که پناهندگان را تعیین کشوری کند و کشورهای پناهنده پذیر افغانها را نمی پذیرند و کمیسیاریا در این مورد مسئولیتی ندارد. مهم ترین وظیفه کمیساریا این است که پناهندگان افغان در یک کشور امن انتقال پیداکنند و ترکیه کشورامن است و سالهای سال در اینجا باید بمانید."

براساس گفته های مقامات کمیساریا هرساله کشورهای پناهنده پذیر که کنوانسیون 1951 ژنف را در مورد پناهندگان امضا کرده اند، هرساله تعداد پناهندگان را برای پذیرش اعلام می کنند، ولی در لیست اکثر این کشورها پناهندگان افغان در ترکیه اصلا وجود ندارد و تنها امریکا و کانادا است که به تعداد محدودی از پناهندگان افغان را پذیرش می کنند. از مجموع 6 هزار پناهنده ای که هرساله در کمیساریای ترکیه تعیین کشوری می شوند، سهم پناهندگان افغان در هر سال 50 تا 150 دوسیه بوده است، در سال 2012  افغانها بالاترین رقم تعیین کشوری را  در ترکیه داشته اند که تعداد شان به 150 پرونده رسیده است و در سال جاری با توجه به شرایط سخت و دشواری که وجود دارد، معلوم نیست که چه تعداد تعیین کشوری خواهد شد. زیرا به همان میزان که به تراکم پناهندگان افزوده می شود، شرایط پناهندگی و تعیین کشوری ازسوی کمیساریا نیز سخت تر می شود. با توجه به کم بودن سهمیه تعیین کشوری برای پناهندگان افغان و تراکم و افزایش هرساله آنان بدون این که مجرای خروجی داشته باشند، سبب گردیده است که روز به روز اولویت ها برای تعیین کشوری دشوار و دشوار تر گردد. در جلسه ای که ما با این مقام سازمان ملل داشتیم او 6 اولویت را برای تعیین کشوری برای پناهندگان افغان ذکر کرد که عبارت بود از: افرادی که معلولیت جسمی دارند، شکنجه شده باشند، سالمندان، افراد مریض و بیمار و زنان تن فروش و روسپی. یک مورد دیگر هم بود که مقام کمیساریا ان را فراموش کرده بود. بقیه افراد که کیس سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و خبرنگاری و... دارند، هیچ شانسی برای تعیین کشوری ندارند هم چنین اولیت های فوق با توجه به افزایش پناهندگان مریض و معلول و کم بودن ظرفیت تعیین کشوری از سوی کمیساریا، هروز سخت تر شده می رود و مخصوص معلولینی می شود که  از 60 درصد بالا معلولیت داشته باشند و یا افراد مریض در شرایط حاد درحد مرگ باشد. به همین دلیل من به اعتراض به اعتراض گفتم: " پس کمیساریا بهتر است یک اطلاعیه بزند که: " از پناهندگان افغان ما فقط افراد کور، کر، شل،  بیماران و سالمندان در حال مرگ و زنان روسپی را تعیین کشوری می کنیم و بقیه باید فکر دیگری بکنند و وقت خود را جلو درب کمیساریا تلف نکنند.". اقای عاکف در جوابم گفت که اگر لازم شود همین کار را هم می کنیم!.

او توصیه های زیر را برای برون رفت از شرایط سخت و دشوار پناهندگی در ترکیه مطرح کرد:

1-  تن دادن به وضعیت پناهندگی در ترکیه برای سالهای سال تا شاید فرجی حاصل شود.

2-  در خواست کسب تابعیت کشور ترکیه یا وطنداش. امری که شرایطش سخت تر از تعیین کشوری است و به محض در خواست باید متقاضی پرونده اش را در کمیساریا باطل کند و بعد تازه زمینه بررسی در خواست تابعیت ترکی، فراهم می شود.

3- تلاش برای پیدا کردن اسپانسر در کشورهای پناهنده پذیر. برخی از پناهندگان اقوام و دوستانی در کشورهای پناهنده پذیر دارند و از آنان بخواهند تا آنان را اسپانسر نمایند.

4- تلاش برای بالابردن ظرفیت پذیرش پناهندگان در کشورهای پناهنده پذیر. این کار فقط توسط انجمن ها و موسسه های رسمی و ثبت شده از افغانها و یا شخصیت های ذی نفوذ در کشورهای پناهنده پذیر میسر است که با تلاش و ارتباط با مقامات حکومتی و مهاجرتی کشورهای پناهنده پذیر، ظرفیت پذیرش پناهندگان افغان در ترکیه را بالا ببرند. این مقام کمیساریا مثال خوبی زد و گفت که یکی از شخصیت های ایرانی با وزیر مهاجرت کانادا وملاقات کرد، هنگام دست دادن با یک دیگر دست او را محکم گرفت و گفت تا ظرفیت پذیرش پناهندگان ایرانی را از ترکیه بالا نبری دستت را رها نمی کنم!. او در همین جلسه موفق شد تا ظرفیت پذیرش پناهندگان ایرانی را در کانادا بالا ببرد و او تاکید کرد که انجمن ها و شخصیت های ذی نفوذ افغان در کشورهای پناهنده پذیر این گونه تلاش هایی را صورت بدهند.

به هرحال این خلاصه ای از نشست 5 ساعته ما با این مقام کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان بود. در کنار این گزارش متن نامه ای که پناهندگان افغان قهرمان ماراش به این کمیسیارایا نوشته است، نیز نشر می گردد تا تصویری از وضعیت دشوار زندگی پناهندگان افغان در ترکیه ارایه گردد.

اما خواهش ما از نهادها و انجمن های فعال افغانها در امور پناهندگی و نیز شخصیت های فعال  در کشورهای اروپایی، امریکا، کانادا و استرالیا، این است که رنج و درد پناهندگان افغان در ترکیه را نیز درک کنند و به  فریاد آنها نیز برسند. در قدم اول تلاش نمایند تا باارایه مشکلات پناهندگان در ترکیه ظرفیت پذیرش پناهندگان افغان را در کشورهای پناهنده پذیر بالا ببرند و نیز اقوام و یا دوستان شان را که در ترکیه پناهنده هستند اسپانسر نمایند. در جمع پناهندگان  داکتر، انجینیر، نوسینده محقق و خبر نگار و... هستند که سالها بی سرنوشت در ترکیه مانده اند، ایا از میان این همه نهادهای فعال افغانی و نیز شخصیت های توانمند، هیچ دست یاریی از کشورهای اروپایی، کانادا و امریکا و استرالیا  دراز نمی شود که به یاری آنان بشتابند؟.

 هموطنان ما که از رنج پناهندگی راحت شده اند، ایا رنج هموطنان خود را در ترکیه فراموش کرده اند؟.

پناهندگان افغان در ترکیه نیازمند همکاری و کمک شما است و این قلم تا می توانم در خدمت دوستان هستم و از هرنوع همکاری لازم دریغ نمی کنم.


March 26th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
بیانات، پیامها و گزارشها